Blog 28 - Molen De Walvisch

 

Molen de Walvisch

 Vader en zoon Kluit

Leen-Arie aan het tarwe lossen

Ik dacht altijd dat De Walvisch de grootste molen was, maar De Vrijheid bleek toch net iets hoger. Op De Walvisch werkten vader en zoon Van Driel Kluit. Ze werkten tot 1954 in molen de Noord op het Oostplein in Rotterdam, maar sinds de brand in die molen, werkten zij in De Walvisch. Tot ook die molen in 1996 verbrandde.

Op De Walvisch maalde de fam. Kluit voor bakkers tot ongeveer 1964, toen schakelden ze over op kleinverpakking voor de particuliere markt: de Drie Kleur Grutterij. Ze woonden ook in de molen.

Vader en zoon van Driel Kluit

Leen-Arie Kluit: “op een gegeven moment liep de omzet in bakmixen terug en moesten we iets anders bedenken. Dus wilden we naast de bakmixen ook weer zelf voor de bakkers gaan malen. Pa liet dat altijd malen bij Maat in ‘s-Gravenzande. Het linker- en middelste koppel stenen had een gezamenlijke regulateur, die werd aangedreven door het spoorwiel. Dat werkte prachtig. Je moest alleen wel allebei de stenen dicht hebben liggen, want als één van de twee openlag ging de regulateur te snel open en ging hij dus teveel bijsteken. Van de rechter maalstoel wilden we een motorsteen maken, maar dat mocht niet van de Monumentenzorg, het moest net zo’n constructie worden als op ‘De Vrijheid’, met die koppeling. Mijn vader wilde dat niet : ‘ben je bedonderd, dacht je dat ik zo’n jankding wil hebben? Bovendien groeit het geld niet op m’n rug.’ We kwamen met wat alternatieven, bijv. een motor op z’n kop op de steenspil. Of het steenrondsel laten zakken, daar de aandrijving en een motor aan de muur, of onder het spoorwiel. Of een ijzeren steenspil en een grote riemschijf onder de stortzolder. Allemaal niet wegens de historie, wij noemden dat hysterisch. Er mocht boven de maalzolder niets veranderd worden.

Maar toen de ambtenaar een half jaar rust moest houden, kochten wij een Koppen maalstoel en plaatsten die op de 3e zolder. Op de foto is oom Fré daar aan het billen. Ook de elevator snel doorgetrokken tot vlak onder de kapzolder, want dat mocht eigenlijk ook niet. Dat liep later op scheldpartijen uit, en mijn vader heeft toen de molen stilgezet. De eindborden eruit, de zeilen eraf, de vangstok naar binnen en de vlaggenmast ook. Monumentenzorg kreeg een bezoekverbod, mocht maar 1 x per jaar na afspraak binnen komen.

Na de brand in 1996 gingen we tijdelijk naar De Drie. Maar we hadden zoveel trammelant dat we blij waren dat we vervolgens in Terbregge terecht konden. Bovendien hadden we haast, want we hadden wel een uitkering van de brandverzekering maar die moesten we investeren. 

Wat ons wel stak, was dat op De Vrijheid het geld over de drempel klotste, terwijl wij alles zelf moesten betalen en dan ook nog tegenwerking kregen. Toch, als ik terugkijk naar die tijd op De Walvisch: er was veel gedoe, het verdiende van geen kant, je werkte je kapot, je stierf van de kou - maar het was de mooiste tijd van m’n leven.’ Tot zover Leen-Arie.

Er zaten leuke oplossingen in die molen, zoals een drum met een afgepaste hoeveelheid water zodat er niet, als je de waterkraan vergat, teveel water in de tarwe zou komen bij het bevochtigen. Ze hadden een vlotter kunnen installeren, maar vader Kluit zaagde liever een gat naar buiten. Als je een straal water uit de molen zag komen de Westvest in, dan kon de kraan uit. 

De reiniger blies het graanstof een cycloon in, maar het enigszins  vettige, vezelige graanstof trok naar boven. Als het vochtig weer was werd het bovenwiel daardoor zo glad, dat de molen niet meer te vangen was. Om daar wat aan te doen, lieten ze het stof dan maar naar buiten blazen, de stad in. Leen-Arie liep een keer over de Hoogstraat bij een snackbar en zag daar het kaf liggen. "Waar komt die rommel vandaan joh. Geen idee maar we blijven aan het vegen hier", zie de snackbar-eigenaar.

Leen_Arie had nog een mooi verhaal over die Koppen maalstoel. 'Wij kochten die maalstoel in Stiens,  stond  onderin de molen. Het was een onderloper.  Daar maalde hij goed en wij namen hem mee, een vrachtwagen vol. Maar toen we de maalstoel in Schiedam opgesteld hadden, maalde hij beroerd. Warm, en het schoot totaal niet op. We probeerden van alles, maar we kwamen er niet uit. Oom Fré ook niet. Maar toen kwam Fré op zijn klompjes aanfietsen, en zei: ík heb het'. Hij was thuis met wat schoteltjes aan het draaien geweest, en daardoor kwam hij erachter dat wanneer de loper aan de onderkant draait, de draairichting andersom is. Wij sloten wat draadjes andersom aan, en daar ging het. 300 kg per uur. 

Omdat wij geen geld hadden voor allemaal dure pijpen, lieten we het meel door goedkope pvc rioolbuizen lopen. Na een tijdje dacht ik  eens even voelen of het warm wordt. Tering ik kreeg toch een optater! Zo statisch als de pest. Aan het eind van de dag flitste het gewoon, zulke grote vonken! Toen heb ik een paar draadjes vastgemaakt en aan een aarddraad vastgemaakt. Dat ging goed totdat er een nieuwe installatie kwam, met van die aardlekschakelaars. Die vielen uit, toen heb ik een draad vastgemaakt aan de bliksembeveiliging. Dat ging goed tot ze kwamen controleren. De meetapparatuur van die controleur is nooit meer hetzelfde geweest. Toen vastgemaakt aan de waterleiding. Maar toen er een nieuwe watermeter moest komen, vlogen de vonken van de meter af, dat mocht dus ook niet meer. De oplossing was toen om die stroom af te leiden via een geïsoleerde draad de Nieuwe Haven in. Wat hebben we daar getobd, maar ook veel gelachen." Aldus Leen Arie, we komen elkaar nog wel eens tegen in de MoMo club (Molenliefhebbers die Motorrijden). 

Op een busreis met Hartgerink naar Andernach kregen we op de terugreis twee lekke banden.  Wat de chauffeurs ook deden, ze kregen de wielen niet los. Ik zei draai eens de andere kant op. gekscherend eigenlijk. Maar het was ook zo, het was Engelse draad. 

De vader van LeenArie was best wel kritisch op een paar dingen in De Vrijheid, zoals'wie heeft bedacht om die jakobsladder dwars door het siloblok te plaatsen, waarom moet daar nog zo'n straaljager tussen (de vijzel). En waarom er zo met geld gesmeten werd, maar de oude riem van de jakobsladder niet was vervangen maar perse met al die losse stukken en touwtjes er gewoon weer in moest.

Leen Arie  Malen met een windmolen noemde hij ook wel vechten met de wind. Toen wij eens langs een watermolen reden, riep ik als kind kijk pa, molen! Maar [a zei  Daar heb je niks aan, dat draait alleen maar hard maar er gebeurt niks. Daar gaan we niet heen. Eigenlijk maalde hij net zo lief met een motor. Hij had plannen voor een echte tarwemaalderij, daarom zijn die Franse stenen er ook ingekomen. Hij wilde er nog walsen bijplaatsen en een plansichter, maar zover is het nooit gekomen. Eigenlijk had hij de handel ingewild. Zijn vader was molenaar, en drie van zijn broers ook. Eentje ging studeren en dat wilde mijn vader eigenlijk ook. 

Hij had de brand van De Noord meegemaakt, toen naar Schiedam en dat ging niet vanzelf. Het ging net de goede  kant op, toen De Walvisch ook afbrandde. Die tweede brand is hij niet teboven gekomen. Hij werd gedesillusioneerd. 

Hij had toch wel verstand van een windmolen, want ik stond eens met vier vollen te malen uit het zuidoosten toen de wind plotseling wegviel, alsof iemand een knop uitzette. Ik riep naar beneden, waar is die wind nou pa. Toen rende  hij ineens de trap op kwam . Zeil weg! Nu! We hebben nog vijf minuten , opschieten anders zijn we alles kwijt.  Toen we het laatste end bededen hadden stuurde hij me naar boven om een balk in het bovenwiel te gooien. De ketting stond zo strak als een  snaar, zo hard trok de noordwestenwind aan het gevlucht. 

Ik had een paar avonden die cursus gevolgd van Hartgerink Malen met stenen. Ik vertelde wat ik geleerd had. Wat een gezeik jonge. Moet jij eens opletten, het gaat om de tarwe. Hij neemt een zak goede tarwe en gaat ermee naar Van Voorden in De Drie. Arie, maal jij dat eens even op de hamermolen. Daar liet mijn vader brood van bakken, en dat nam ik mee naar de cursus. Nou zei Hartgerink, dat is mooi brood, wel wat kleine zemel maar volume is prima. Dank, maar we hebben het door een hamermolen gejaagd. De andere cursisten moesten daar erg om lachen, Hartgerink was verbaasd.